De gemeenteraadsverkiezingen staan voor de deur en hoewel het verkiezingsconflict nog niet in het middelpunt van het debat staat, kunnen we nu al vooruitlopen op het onderwerp dat de aandacht zal trekken en de meest verhitte discussies zal genereren, niet alleen in Rio de Janeiro, maar in alle grote steden van het land. Dit is natuurlijk de openbare veiligheid. Kandidaten die zich presenteren zonder een duidelijk voorstel over hoe ze het beste met criminaliteit kunnen omgaan, kunnen nu al uit de race vallen. Braziliaanse kiezers beginnen steeds duidelijker te laten merken dat ze het zat zijn om hun huis te verlaten in angst om beroofd, in elkaar geslagen of neergeschoten te worden door wie weet wie. Ze willen verandering.
Het is niet ongewoon dat één kwestie zich opdringt in het debat en veel belangrijker wordt dan andere belangrijke kwesties. Bij vorige verkiezingen trokken voedselprijzen, gezondheid, onderwijs, stedelijke netheid of het gebrek aan onderhoud van wegen en openbare ruimten de aandacht van de kiezers en waren dit de belangrijkste criteria om hun stem te bepalen. Dit jaar zal de discussie waarschijnlijk gaan over veiligheid en hoe om te gaan met criminaliteit. Dit geldt voor de verkiezingen die over vijf maanden plaatsvinden en, gezien de situatie waarin de bevolking verkeert, ook voor de keuze van gouverneur en plaatsvervanger die pas in 2026 plaatsvindt.
Niemand kan deze kwestie nog langer uit de weg gaan en geen enkele kandidaat zal worden gekozen als hij of zij er niets over te zeggen heeft. Nadat ze de afgelopen jaren het probleem met hun buik naar beneden hebben gedrukt en vaak zelfs het idee hebben verdedigd dat het probleem van criminaliteit in de grote steden van Brazilië moet worden aangepakt met zoete praatjes en groepsdynamiek in gevangenissen, zullen politici zich eindelijk realiseren dat het geduld van de bevolking op is. En dat hun volgende ambtstermijn vooral zal afhangen van het verdedigen van meer energieke maatregelen om dit probleem aan te pakken.
Dat is tenminste wat de opiniepeilingen aangeven die in opdracht van de belangrijkste politieke partijen zijn uitgevoerd en die nu al worden voorgelegd aan de marketeers die zijn ingehuurd om de campagnes te maken waarmee de kiezers hun stem zullen proberen te krijgen. Hoewel ze nog steeds met de nodige terughoudendheid worden behandeld – niet in de laatste plaats omdat de kieswet deadlines vaststelt die, als ze niet worden gehaald, ongemak kunnen veroorzaken voor de kandidaat – zijn ze in dit opzicht heel duidelijk. Net zoals in de jaren ’90 niemand werd verkozen voor een belangrijke functie als hij of zij geen voorstel had om een einde te maken aan de inflatie of op zijn minst de impact ervan op het leven van de Brazilianen te verminderen, zal nu niemand worden verkozen als hij of zij geen duidelijk voorstel heeft over veiligheid.
RETURNING LIVES – Voordat ik verder ga, moet ik je waarschuwen! Het is goed om op je hoede te zijn voor alle voorstellen die worden gedaan. Al snel zullen er wonderbaarlijke plannen opduiken, met veelzeggende namen die werelden en fondsen beloven aan de in het nauw gedreven burger. Dat is precies waar het probleem ligt: er zijn geen magische voorstellen om dit probleem aan te pakken. Om te beginnen is openbare veiligheid niet de verantwoordelijkheid van burgemeesters. Volgens de verdeling van verantwoordelijkheden die in de grondwet van 1988 is vastgelegd, is openbare veiligheid een beleidsterrein dat onder de verantwoordelijkheid van de deelstaatregeringen valt.
Daarom heeft geen enkele belofte van welke burgemeesterskandidaat dan ook, hoezeer ze ook doordrongen zijn van de ernst van het probleem, de macht om de bevolking te bevrijden van de constante dreiging die hen gegijzeld houdt door criminaliteit. Dit is één kant van de zaak. De andere, belangrijkere kant is dat niemand de omvang van het probleem kan ontkennen. Als de burgemeesters van de belangrijkste gemeenten van Brazilië niet hun steentje bijdragen, zal het probleem nooit een oplossing krijgen die de bevolking ten goede komt.
De situatie op het gebied van de openbare veiligheid heeft in Brazilië zo’n extreem punt bereikt dat geen enkele instantie op welk bestuursniveau dan ook – of het nu gaat om de federale overheid, de deelstaat of een gemeente – in staat zal zijn om de situatie alleen met haar eigen middelen op te lossen. Aan de andere kant zal het niet mogelijk zijn, zoals zo vaak is gebeurd in deze kwestie, dat de kandidaat zijn handen in onschuld wast en zegt dat hij alleen niets kan doen om het lijden van de bevolking te verlichten.
De waarheid is dat het probleem is gegroeid, gegroeid en gegroeid tot een omvang die niet langer onder het tapijt kan worden geveegd. Het kan de burgers niet schelen of de acties van de overheid die hen het recht teruggeven om te gaan werken, studeren of plezier te maken, en dan met een gerust hart naar huis kunnen terugkeren in het bezit van hun gsm, portefeuille, trouwring en zonder fysiek letsel of gêne, onder de bevoegdheid van de gemeente, de staat of de federale overheid vallen. Wat mensen willen is dat het probleem wordt aangepakt en opgelost. Ze willen hun leven en hun vrijheid terug!
Wanneer deze discussie wordt voorgesteld en een of andere autoriteit wordt gevraagd naar haar verantwoordelijkheid voor de situatie, komt het antwoord meestal in de vorm van statistieken. En er worden altijd cijfers gepresenteerd over de inspanningen van de veiligheidstroepen om het probleem aan te pakken. Het probleem is dat recentelijk zelfs dit niet heeft geholpen.
In de allerbelangrijkste statistiek – die over het aantal gewelddadige sterfgevallen in de staat – had Rio de Janeiro vier jaar op rij een daling laten zien. Totdat de situatie vorig jaar omkeerde. Volgens officiële cijfers waren er in 2023 in totaal 3.388 moorden in de staat – 233 meer dan de 3.155 in 2022.
Naast deze statistieken, die de omvang laten zien van de wreedheid die Rio de Janeiro in zijn greep heeft, zijn er andere die minder belangrijk zijn – maar die ook de aandacht vestigen op de ernst van de situatie en helpen verklaren waarom veiligheid het belangrijkste onderwerp is geworden op elke politieke agenda in Brazilië vandaag de dag. Een daarvan betreft de diefstal van mobiele telefoons.
Afgelopen vrijdag publiceerde het Instituut voor Openbare Veiligheid van de staat Rio de Janeiro (ISP) alarmerende gegevens over dit soort voorvallen. Tussen januari en april van dit jaar waren er 6.576 van dit soort gevallen in de hele staat – een indrukwekkende stijging van 40 procent ten opzichte van de eerste vier maanden van 2023.
HET WAPEN VAN DE STEM – Het probleem met het geven van een puur statistische behandeling van het misdaadprobleem is dat de kilte van de cijfers niet de pijn laat zien van degenen die geliefden hebben verloren, die het slachtoffer zijn geworden van een schietpartij. Op dezelfde manier laten de cijfers niet de verontwaardiging zien van degenen die, om hun leven te redden, gedwongen werden om een mobiele telefoon af te geven aan een overvaller waar ze nog niet eens voor betaald hadden.
Het zijn dit soort situaties, die lijken toe te nemen zonder dat de staat enige bereidheid toont om de openbare veiligheid bovenaan zijn prioriteitenlijst te zetten, die ervoor zullen zorgen dat mensen effectieve maatregelen tegen criminaliteit zullen eisen van de kandidaten voor de verkiezingen die vanaf nu komen. Hoe het ook zij, de misdaadcijfers in Rio en Brazilië zijn slechts een mogelijke momentopname van een probleem dat is gegroeid zonder dat enige autoriteit bereid lijkt om het frontaal aan te pakken.
Een probleem dat alleen zal worden opgelost op de dag dat de federale regering, alle deelstaatregeringen en de gemeentehuizen van alle 5569 Braziliaanse gemeenten ervan overtuigd zijn dat Braziliaanse burgers niet langer accepteren dat ze zijn overgeleverd aan de genade van criminelen. Totdat de samenleving het meest effectieve wapen dat ze in een democratie tot haar beschikking heeft – de stem – gebruikt om haar verontwaardiging over het probleem te tonen, zal de kwestie van de openbare veiligheid niet tot absolute prioriteit verheven worden. En als we vertrouwen op wat de onderzoeksinstituten zeggen, is het nu tijd om dit wapen te gebruiken.
De waarheid is dat als niet iedereen zich rond het probleem verenigt en als veiligheid niet wordt erkend als het belangrijkste probleem dat het land moet oplossen, de bandieten zullen blijven doen alsof ze alles onder controle hebben en de samenleving in het nauw gedreven en bang zal blijven. In de afgelopen jaren zijn de Comando Vermelho uit Rio de Janeiro en de PCC uit São Paulo extreem machtige, verticale structuren geworden, met commandocentra die alles met ijzeren vuist controleren, een aanwezigheid in elke staat van de federatie en afdelingen in andere landen.
Wie denkt dat diefstallen van mobiele telefoons het werk zijn van kleine dieven en dat ze niets te maken hebben met criminele megacriminele organisaties, heeft het goed mis. Ze zijn zo alomtegenwoordig geworden dat, volgens degenen die hun acties volgen, het plegen van deze secundaire misdrijven in de criminele wereld wordt gezien als een soort selectietest voor de meest riskante en lucratieve operaties.
De Braziliaanse criminele bendes worden nauwlettend in de gaten gehouden en hebben in de ogen van internationale veiligheidsautoriteiten de status van even grote bedreiging verworven als de Colombiaanse kartels, de Mexicaanse kartels, de Italiaanse maffia, de Albanese maffia, de Chinese triade, de Japanse Yacuza en de narco-terreurgroep Hezbollah. En omdat de Braziliaanse staat geen gebruik maakte van de middelen die tot zijn beschikking stonden om actie te ondernemen tegen de bandieten toen ze nog zwak waren, stond het uiteindelijk toe dat het beest te machtig werd om met twee of drie klappen neergehaald te worden.
Om nu een einde te maken aan de organisaties moeten we veel meer materiële en menselijke middelen inzetten dan nu beschikbaar zijn. We moeten investeren in veiligheid en inlichtingen en, vrij van de vooroordelen die de acties van de federale regering op dit gebied hebben gekenmerkt, moeten we samenwerkingsovereenkomsten sluiten met landen als de Verenigde Staten, Israël en Duitsland – die veel kunnen bijdragen in termen van uitrusting, software, wapens en vooral informatie.
Elke minimaal geïnformeerde persoon weet dat dit geen gemakkelijke taak zal zijn en op het punt waar de situatie nu is, zal er niet van de ene op de andere dag een significante verandering plaatsvinden. Elke significante verandering die bijvoorbeeld in Rio de Janeiro wordt opgemerkt, zal moeten beginnen op plaatsen die duizenden en duizenden kilometers verderop liggen.
Er is veel gezegd over het feit dat de drugshandelaren die de sloppenwijken van Rio hebben omgetoverd tot citadellen van georganiseerde misdaad, wapens gebruiken die niet in Rio de Janeiro worden gemaakt. Ze komen Brazilië binnen via de landgrens, leggen duizenden kilometers af en bereiken hun bestemming na langs snelwegen te zijn gereden die moeten worden geïnspecteerd door een reeks federale en andere staatsagentschappen.
Veel van deze wapens komen Brazilië binnen nadat ze de Paraná rivier zijn overgestoken in de regio van de driedubbele grens met Argentinië en Paraguay, in de Foz do Iguaçu regio. De Braziliaanse autoriteiten zijn het beu om te weten dat elke nacht meer dan honderd bootreizen tussen de twee kusten wapens, drugs, elektronische producten, sigaretten, alcoholische dranken, kleding en schoeisel en een heleboel andere smokkelwaar Brazilië binnenbrengen die niet alleen de misdaad aanwakkeren, maar ook enorme schade toebrengen aan de Braziliaanse industrie en handel.
De vraag is: als de autoriteiten weten dat dit gebeurt, waarom gaat het dan avond na avond door zonder dat iemand actie onderneemt? De eerste verleiding is om te denken dat het allemaal de schuld is van ambtenaren die een oogje dichtknijpen voor een misdaad die recht onder hun neus gebeurt. De volgende verleiding is om het allemaal te zien als onderdeel van een corrupt systeem dat criminelen toestaat om te handelen in ruil voor een of ander voordeel. Is het echt zo eenvoudig?
Laten we eens naar de feiten kijken: het kan zelfs zo zijn dat er onder de federale politieagenten die de Braziliaanse grens bewaken mensen zijn die de acties van criminelen door de vingers zien. Dat kan zo zijn. Maar om de tekortkomingen van het systeem toe te schrijven aan dit soort situaties is op zijn minst onverantwoordelijk. Onder de huidige werkomstandigheden zouden degenen die verantwoordelijk zijn voor de bewaking van de landgrenzen van Brazilië niet in staat zijn om de acties van criminelen in bedwang te houden, zelfs niet als ze de superkrachten van striphelden zouden hebben.
Brazilië heeft bijna 16.000 kilometer landgrenzen en meer dan 7.000 kilometer kustlijn. Als het gaat om het controleren van wat het land binnenkomt en uitgaat, vallen al deze grenzen onder de verantwoordelijkheid van de federale politie, die in totaal iets minder dan 12.000 professionals in dienst heeft, inclusief veldpersoneel en ondersteunend personeel. Deze cijfers spreken voor zich en tonen aan dat er een veel grotere macht nodig is dan we nu hebben.
Een ander punt: het is waar dat agenten van de veiligheidstroepen tegenwoordig wapens van betere kwaliteit en veel betere uitrusting hebben dan een paar jaar geleden. Maar elke dag wordt het duidelijker dat de bandieten modernere wapens en veel meer manschappen hebben dan de veiligheidstroepen. Daarom moet er, boven mensen en wapens, een mentaliteitsverandering komen: iedereen moet zich bewust zijn van het probleem en samenkomen om het op te lossen. Bovendien, als de grondwet veranderd moet worden om het nationale openbare veiligheidssysteem aan te passen aan de behoeften van het moment, laat het dan veranderd worden. Brazilië wil veiligheid en het is tijd om de confrontatie met de bandieten aan te gaan. En ze te verslaan.
