Lula heeft de missie om namens de regering te spreken over de tragedie in het zuiden gedelegeerd aan een loyale politicus, maar zonder een echte test in de uitvoerende macht. Zal Pimenta in staat zijn om de klus te klaren?
Het drama in Rio Grande do Sul duurt voort en elke dag wordt het duidelijker dat het droogleggen van het water dat een groot deel van de lager gelegen gebieden van de staat bedekt, dicht bij de hoofdstad Porto Alegre, niet het einde van de tragedie zal betekenen. Integendeel. Het zal alleen het begin betekenen van een langzaam, pijnlijk en duur wederopbouwproces. Vorige week werd in een overhaaste berekening in deze ruimte vermeld dat er minstens 100 miljard R$ nodig is om de door de overstroming verwoeste infrastructuur te herstellen en in minimaal bruikbare staat achter te laten. De realiteit suggereert echter dat er veel meer nodig zal zijn.
Met de genoemde 100 miljard R$ is het gesprek nog niet eens begonnen – en net zo belangrijk als het beschikbare geld is de manier waarop het wordt gebruikt. De vragen over de middelen en hoe ze zullen worden gebruikt, moeten nu worden beantwoord. De eerste is: waar en hoe worden de benodigde fondsen gevonden? De andere is: hoe worden de prioriteiten voor de wederopbouw van de infrastructuur van de staat bepaald?
De antwoorden op deze vragen zijn niet eenvoudig. Ze moeten alleen worden verkregen door middel van verstandige analyses, gebaseerd op consistente technische gegevens en transparante, betrouwbare informatie die met iedereen wordt gedeeld. Alle voorzichtigheid is geboden en geen enkele mogelijkheid mag worden uitgesloten. Er is geen enkele bron die al het geld kan garanderen dat nodig zal zijn om te herbouwen wat vernietigd is. Wat de openbare diensten betreft, zullen particuliere middelen nodig zijn om te herbouwen wat al aan de particuliere sector is overgedragen, evenals overheidsgeld van de federale overheid, de staat en de gemeenten van Rio Grande do Sul.
In dit geval zijn er verschillende alternatieven mogelijk. Een daarvan zou de uitgifte van staatsobligaties zijn, waarvan de opbrengst specifiek zou worden gebruikt om het zuiden te helpen. Als dit mechanisme discreet wordt toegepast, heeft het een relatief discrete invloed op de verhouding tussen de schuld en het BBP en leidt het op zich niet tot een onaangepaste aanpassing van de overheidsrekeningen die een significante invloed kan hebben op de inflatie.
Volgens de Centrale Bank bedraagt de netto overheidsschuld momenteel ongeveer 6,7 biljoen R$. In een scenario als dit zou een extra R$100 miljard een discrete impact van 1,5 procent op het totaal betekenen – geld dat in korte tijd kan worden verdund door de geleidelijke verlaging van de rentetarieven.
Hoe heterodox ook, deze manoeuvre zou perfect te rechtvaardigen zijn gezien de noodsituatie die moet worden aangepakt. Dit betekent dat er, naast de al aangekondigde opschorting van drie jaar van de betaling van de schuld van de staat aan de federale regering en andere maatregelen die al door de Planalto zijn aangekondigd, verschillende impactmaatregelen kunnen worden genomen om het lijden van de bevolking van Rio Grande do Sul te verlichten.
Het probleem is niet het inzamelen van geld voor het Zuiden, maar het precedent dat dit zou kunnen scheppen. Zoals een traditie is geworden in Brazilië, waar een os passeert, kan een os passeren, en hetzelfde instrument dat werd gebruikt om de staat te redden die praktisch onder water stond, kan op elk moment door andere staten worden opgeëist bij het geringste teken van moeilijkheden. Hoe het ook zij, en hoe dringend het ook is om een oplossing voor de wederopbouw van de staat te bespreken, er zal niets worden opgelost voordat de modder die een groot deel van de steden van Rio Grande do Sul bedekt, is verwijderd.
Volgens een onderzoek dat afgelopen donderdag werd gepubliceerd door het dagblad Zero Hora in Porto Alegre, hebben niet minder dan 460 van de 497 gemeenten in de staat schade geleden – sommige meer, andere minder ernstig – als gevolg van de regens en overstromingen. Meer dan 150 mensen zijn omgekomen en minstens 90 mensen worden vermist. Meer dan 538.000 mensen zijn ontheemd en 72.000 wonen in precaire onderkomens – de duizenden die uit solidariteit bij familieleden, vrienden of buren zijn gebleven niet meegerekend.
Afgelopen donderdag waren er ongeveer 240.000 adressen in de hele staat zonder elektriciteit en meer dan 150.000 huizen zonder functionerend water en riolering. Op vrijdagochtend waren er 49 wegversperringen op de wegen in Rio Grande do Sul, waardoor het extreem moeilijk was voor mensen en goederen om zich door de staat te verplaatsen. Is dit of is het niet genoeg om meer energieke actie te rechtvaardigen om de middelen te verkrijgen?
NEW ORLEANS – Het aandringen op het beschrijven van de schade die is veroorzaakt door een tragedie die al meer dan twee weken het tv-programma of de krantenpagina’s niet heeft verlaten, heeft alleen maar zin om te versterken wat we al weten: de oplossingen zullen niet gemakkelijk zijn. Niemand zal Rio Grande do Sul kunnen redden van de moeilijkheden die haar te wachten staan als de mensen die bij dit werk betrokken zijn – vooral de autoriteiten – alleen geïnteresseerd zijn in het opruimen van hun eigen achtertuin en het niet kan schelen dat die van hun buurman aan flarden ligt.
Idealiter zou in een ernstige tijd als deze iedereen zich moeten verenigen rond hetzelfde doel en moeten werken aan het oplossen van de problemen die de bevolking van Rio Grande do Sul teisteren, in plaats van te proberen politiek geld te verdienen aan de maatregelen die nu worden genomen.
Er is geen tekort aan werk. De inspanning om de staat weer aan het werk te krijgen zal gigantisch zijn.
De eerste stap zal zijn om alles in het werk te stellen om de vermisten op te sporen, in de hoop dat ze levend worden teruggevonden.
Tegelijkertijd moet de modder worden verwijderd die een groot deel van de steden in Rio Grande do Sul bedekt. Het zal ook nodig zijn om de resten van rottende dieren te verzamelen die al een vieze geur beginnen af te geven in verschillende delen van de staat, om ervoor te zorgen dat mensen niet besmet raken door de ziekten die ontstaan in dit soort situaties en pas daarna om de omvang van de schade te inventariseren.
Er zullen belangrijke maatregelen genomen moeten worden die in eerste instantie niet eens in het hoofd opkomen van degenen die geraakt zijn door de tragedie. Een van die maatregelen is bijvoorbeeld het verzamelen en afvoeren van de duizenden auto’s, vrachtwagens en tractoren die door de overstroming onbruikbaar zijn geworden. Als ze ergens achtergelaten en gedumpt worden, kunnen de olie en andere motorvloeistoffen weglekken en een bodem verder vervuilen die, zelfs zonder verdere agressie, al moeite heeft om te herstellen.
Natuurlijk is er veel meer voor nodig en zullen zowel de publieke als de private sector zich moeten inspannen. Het zal verplicht zijn om ziekenhuizen te herbouwen, de luchthaven Salgado Filho te herstellen, beschadigde wegen opnieuw aan te leggen en, voor zover mogelijk, alles wat weggespoeld is te herstellen – een klus die jaren kan duren.
Het zal nodig zijn om een nieuwe staat op te bouwen op het puin van wat is weggespoeld. Deze wederopbouw kan, als het goed wordt aangepakt, resulteren in mogelijkheden om te herstellen wat niet goed werkte en te verbeteren wat al werkte. Maar als het overhaast wordt aangepakt, kan het de dingen nog erger maken en problemen terugbrengen die geen deel meer uitmaakten van de routine van de gaucho’s.
Het zal niet gemakkelijk zijn en de wereld biedt voorbeelden van de moeilijkheden die de mensen te wachten staan.
De wederopbouw van het historische centrum van de Noord-Amerikaanse stad New Orleans, in 2005 verwoest door de wind en overstromingen veroorzaakt door orkaan Katrina, duurde bijvoorbeeld meer dan tien jaar – ook al zijn de Verenigde Staten een veel rijker, beter georganiseerd en minder bureaucratisch land dan Brazilië. En ook al was het getroffen gebied veel meer geconcentreerd dan Rio Grande do Sul.
Toch was het moeilijk om het eens te worden over wat als eerste moest beginnen en wat nog even moest wachten. Bovendien waren er zes of zeven jaar na Katrina nog steeds sporen te zien op de oevers van de Mississippi en elders in de stad. Hoe zit het met Rio Grande do Sul?
Het is nog te vroeg om voorspellingen te doen, maar de eerste indrukken zijn niet bemoedigend. In plaats van de eensgezindheid die nodig is om het lijden van degenen die alles verloren hebben te verzachten en de wederopbouw te versnellen van een staat die weer aan het werk moet en op eigen benen moet kunnen staan, zien we een openlijke praktijk van politieke manoeuvres die bedoeld zijn om van de ramp te profiteren.
MULTIPARTIJ FRONT – Dit gezegd hebbende, laten we eens kijken naar de politieke feiten rondom de situatie. Als het de bedoeling van president Luiz Inácio Lula da Silva was om met de oprichting van het Secretariaat voor Steun aan de Wederopbouw van Rio Grande do Sul – dat de status van een ministerie krijgt en de 39e portefeuille in zijn regering wordt – aan te geven dat de Planalto aandacht heeft voor het leed van de bevolking van Rio Grande do Sul in deze tijd van tragedie, dan is enige voorzichtigheid geboden bij het toevertrouwen van deze missie aan minister Paulo Pimenta. Zijn gebrek aan ervaring in zaken die te maken hebben met de donkerdere kant van het openbaar bestuur zou gezien kunnen worden als een nadeel voor de post.
De nieuwe minister komt uit Rio Grande do Sul en is een veteraan van de linkervleugel van zijn deelstaat.
Hij is een beroepspoliticus en heeft nooit geprobeerd dat voor iemand te verbergen. Sinds 1988, toen hij op 23-jarige leeftijd gemeenteraadslid werd in de stad Santa Maria, is hij nooit buiten functie geweest. Hij heeft altijd in de wetgevende macht gezeten – met uitzondering van de twee jaar die hij tussen 2001 en 2002 doorbracht als locoburgemeester van zijn woonplaats Santa Maria.
Hij werd voor het eerst verkozen in 2002 en zou nu zijn zesde opeenvolgende termijn als federaal afgevaardigde uitzitten als Lula hem niet had gevraagd om deel uit te maken van zijn team als minister van het Secretariaat voor Sociale Communicatie van het Presidentschap van de Republiek. Hij is een journalist van opleiding en een welsprekend spreker, maar hij heeft in zijn carrière niet echt enige bestuurlijke ervaring opgedaan die ervoor gezorgd zou hebben dat zijn naam onmiddellijk geaccepteerd zou zijn om een delicate en veeleisende taak als de wederopbouw van Rio Grande do Sul op zich te nemen.
RED JAKE – Dit is het punt waar het om gaat. Door een politicus met het profiel van Pimenta te kiezen om het nieuwe ministerie te leiden, heeft Lula misschien geprobeerd om twee problemen met één pennenstreek op te lossen. Ten eerste heeft hij een naam van zijn absolute vertrouwen geplaatst in een ministerie dat een zeer royaal budget zal hebben, dat bij iedereen hebzucht kan opwekken. Daarnaast heeft hij zichtbaarheid gegeven aan een medegelovige die, als hij het goed doet in de functie, een leemte kan opvullen die zijn partij in het zuiden van het land ontbeerde. Een naam die zich kandidaat kan stellen voor de deelstaatregering in 2026. Of dit lukt of niet, hangt alleen af van Pimenta’s vermogen om de juiste antwoorden te vinden op de uitdaging die voor hem ligt.
Geen verrassingen van de president. Zo is Lula nu eenmaal. Het is niet de eerste keer dat hij doet alsof het creëren van een ministerie voldoende is om een complex probleem op te lossen.
Tijdens de verkiezingscampagne van 2022 presenteerde de toenmalige kandidaat de oprichting van wat hij toen het “Ministerie van Oorspronkelijke Volkeren” noemde als oplossing voor de tragedie van de inheemse bevolking van de Yanomami-natie.
Toen hij werd gekozen, hield hij zijn belofte en benoemde Sônia Guajajara tot hoofd van het kantoor, dat officieel werd omgedoopt tot het Ministerie van Inheemse Volken. De resultaten van het werk van de minister waren teleurstellend en ze trok meer aandacht omdat ze bij elke ceremonie die ze bijwoonde haar hoofd bedekte met een meer opzichtige hoofdtooi dan dat ze de problemen oploste die aan haar waren toevertrouwd. In het specifieke geval van de Yanomami is de situatie onder de huidige regering zelfs verslechterd. In 2023, het eerste jaar van Lula, veroorzaakten malaria, ondervoeding en ziekten veroorzaakt door vervuiling meer sterfgevallen onder de Yanomami dan in 2022, het laatste jaar van Jair Bolsonaro.
Wat betreft het ministerie dat aan Pimenta is toevertrouwd, kan nu alleen worden gezegd dat de missie moeilijk zal zijn. Vanaf het begin zal het technische competentie en administratieve gevoeligheid vereisen in voldoende doses om prioriteiten te stellen voor het gebruik van middelen die, hoe overvloedig ze ook mogen blijken te zijn, samen met het water van de Guaíba kunnen verdwijnen als ze niet verstandig worden gebruikt. In dit scenario heeft de minister zijn ambtsdebuut al gemaakt, wat zijn tegenstanders reden geeft tot kritiek waarvan alleen de tijd zal leren of het zin heeft of niet.
Tijdens de ceremonie in het auditorium van de Universiteit van Vale do Rio dos Sinos in São Leopoldo afgelopen woensdag, toen Lula de eerste hulpprogramma’s voor Rio Grande do Sul aankondigde, droegen alle aanwezigen, te beginnen met de president van de Republiek, discrete blazers of vesten van de Civiele Verdediging van Rio Grande do Sul.
Dit is, om gerechtvaardigde redenen, het werkuniform van gouverneur Eduardo Leite geworden sinds het begin van de tragedie.
Pimenta daarentegen presenteerde zich in een rood jasje – de kleur van zijn partij – dat in contrast stond met de soberheid die het moment vereiste. Het was alsof hij gekleed was voor een bruiloftsfeest. Naast het kiezen van een outfit die ongepast was voor het moment – maar perfect paste bij zijn doel om een politieke boodschap over te brengen – werd de minister ook beschuldigd van het overdrijven van de toon van zijn toespraak. Voor veel mensen leek zijn verheven toespraak meer te passen bij een verkiezingscampagne dan bij een bijeenkomst die gericht was op het vinden van oplossingen voor de tragedie die honderdduizenden mensen treft.
Hoe het ook zij, feit is dat er veel meer nodig is dan een rood jasje om van Pimenta een levensvatbare kandidaat voor het gouverneurschap van Rio Grande do Sul te maken. Op dezelfde manier zal het pak niet genoeg zijn om zijn pretenties onhaalbaar te maken.
TECHNISCH EN PLURAAL – De staat van dienst van de partij in de staat is niet de meest comfortabele – vooral omdat de partij niet heeft laten zien dat ze in staat is om de kansen te benutten die ze al heeft gekregen van de kiezers van Rio Grande do Sul. Om nog maar te zwijgen van de negatieve sporen die zijn achtergelaten door Olívio Dutra, die de deelstaat regeerde tussen 1999 en 2003, de meer recente aanwezigheid van Tarso Genro in het Piratini Paleis, tussen 2011 en 2015, heeft ook ernstige krassen veroorzaakt op de reputatie van de partij in de pampa’s.
En de PT heeft er sindsdien bij elke verkiezing voor betaald. In de tweede ronde van de presidentsverkiezingen in 2022, om maar een voorbeeld van electorale kwetsbaarheid te noemen, won Lula 43,65 procent van de stemmen in de deelstaat, terwijl zijn tegenstander Jair Bolsonaro maar liefst 56,35 procent won.
Hoe het ook zij, dit is een secundair probleem.
Als Pimenta, tegen alle verwachtingen in, een technische en pluralistische prestatie levert aan het hoofd van het nieuwe ministerie en de inwoners van Rio Grande do Sul verblijdt met acties die het einde van hun ellende bespoedigen, is er niets eerlijker dan hem de kans te geven Rio Grande do Sul te regeren.
Als hij echter alleen zijn bondgenoten bevoordeelt en alle anderen ondermijnt, de autoriteit van de lokale overheid terzijde schuift en maatregelen neemt die niet neerkomen op optellen, maar op het verdelen van de inspanningen en middelen die beschikbaar zijn gesteld om de staat te redden, zal hij alleen maar reden geven aan zijn critici en het lijden van de mensen verlengen. Wat in dit geval, in plaats van iets toe te voegen, de PT en haar kandidaten stemmen zal ontzeggen die vanaf nu het verschil kunnen maken bij verkiezingen.
