De titel van dit artikel verwijst naar een parodie die in de jaren zeventig bekend werd op de speelplaatsen van Braziliaanse scholen – en die zelfs tijdens de zwaarste jaren van de militaire regeringen door de kinderen werd gezongen. Het originele nummer heette Eu Te Amo Meu Brasil. Ze was succesvol in de interpretatie van de groep The Incredibles en was een belangrijk stuk in de propaganda van het autoritaire regime. In de parodie werd de lof voor de schoonheden van het land die in de originele verzen stond, vervangen door de verontschuldiging voor drugs. De eerste, die luidde: “De stranden van Brazilië, zonnig, la-laiá-lá” werd vervangen door “marihuana in Brazilië werd gelegaliseerd, la-laiá-lá”.
De parodie ging verder met citaten die noch in het verleden, noch in het heden ergens op sloegen – maar het was onmogelijk om het niet te onthouden na de zitting van het Hooggerechtshof (STF) van afgelopen dinsdag. De rechters maakten een einde aan een zaak die ze in 2011 begonnen te evalueren. Tussen onderbrekingen, verzoeken om herziening en verrassende stemmingen door, decriminaliseerde het Hof met zes stemmen voor en vijf tegen het bezit van maximaal 40 gram marihuana. Volgens het besluit is het vanaf nu geen misdaad meer om deze hoeveelheid marihuana voor persoonlijk gebruik te verwerven, op te slaan, te vervoeren of te vervoeren.
Vanaf nu wordt iedereen die wordt betrapt met een hoeveelheid marihuana tot die limiet als een gebruiker beschouwd. Daarboven moet hij worden geframed als een mensenhandelaar. Wat er zal gebeuren is een mysterie. Op hetzelfde moment dat het de gebruiker in staat stelt om rond te lopen met zijn 40 gram wiet op zak, blijft de maatregel de handel verbieden en verbiedt het politieoptreden tegen handelaren niet – zelfs omdat, als de aankoop nu is toegestaan, de verkoop van de drug een misdaad blijft.
Dezelfde behandeling zal worden gegeven aan degenen die een marihuanaplantage binnenshuis houden. Iedereen die tot een meter van de vrouwelijke plant groeit – die de stoffen bevat die “je high maken” – zal kunnen zeggen dat ze er voor eigen gebruik zijn. Daarboven word je neergezet als mensenhandelaar.
“DAMP” EN “VLIEGTUIG” – Iedereen die wordt betrapt met 39,9 gram marihuana kan als een handelaar worden beschouwd, zolang de “omstandigheden” van de arrestatie aangeven dat die persoon, naast het gebruiken, ook de plant verkoopt. Wat wel kan worden voorzien, is dat elk onderzoek met betrekking tot marihuanahandel het onderwerp zal zijn van eindeloze discussies en hoogstwaarschijnlijk ruimte zal openen voor ruzies die een systeem verder zullen overbelasten dat, door verstrikt te raken in zinloze details zoals deze, uiteindelijk niet doet wat de samenleving verwacht dat het doet.
Een ander punt dat in beeld kwam en voor opschudding zorgde nadat de beslissing was aangekondigd, was de beperking die de decriminalisering van marihuana duidelijk oplegt aan het werk van de politie. Niemand zou verbaasd moeten zijn als, toevallig, een van deze moderne genieën van de “garantiewet” lijkt te eisen dat, naast de lichaamscamera’s die ze tijdens operaties aan hun uniform moeten dragen, de politieagenten ook verplicht moeten worden om een precisieweegschaal bij zich te hebben om bij het naderen van de verdachten te beoordelen of de in beslag genomen marihuana de limieten overschrijdt die door de STF zijn vastgesteld.
Het is waarschijnlijk dat de behandeling van de kleine mensenhandelaar, die door velen al vóór deze beslissing als laks werd beschouwd, nog flexibeler zal worden. En dat de details en juridische chicanes die al links en rechts in strafprocedures plaatsvinden, het praktisch onmogelijk maken om de mensen te straffen die aan de poort staan van het criminele systeem dat begint met handel en evolueert naar andere drugs.
Niemand komt aan de top van een criminele organisatie, het soort dat verantwoordelijk is voor de verkoop van tonnen stoffen die veel zwaarder en schadelijker zijn dan marihuana zonder ermee te beginnen. En niemand wordt een drugsbaron zonder aan het begin van de criminele “carrière” een “muilezel”, een “vliegtuig” of een “stoomboot” te zijn geweest. Na verloop van tijd: “vliegtuig” of “muilezel” zijn die proefpersonen die kleine hoeveelheden drugs van het ene punt naar het andere vervoeren en direct contact hebben met de gebruiker. De “damp” is meestal de minderjarige die verantwoordelijk is voor het bewaken van de drugsmond en, na het alarmeren, “verdampen”, dat wil zeggen, verdwijnen, bij het eerste teken van de aanwezigheid van de politie.
Zodra het besluit werd aangekondigd, nam de discussie de verwachte wending en, zoals elk onderwerp dat in Brazilië wordt besproken, daalde het uiteindelijk af in de gebruikelijke uitwisseling van beschuldigingen tussen voor- en tegenstanders van de regering. “Progressief” links juichte de maatregel toe omdat het het beschouwt als een bescherming van gebruikers tegen politieoptreden dat volgens deze groep als enig doel heeft de systematische bestraffing van zwarten en armen in de meest kwetsbare gemeenschappen uit te breiden. Het duurde niet lang voordat rechts van zijn kant in de beslissing nog een bewijs identificeerde dat de Braziliaanse rechterlijke macht, naar de mening van haar meest onwillige aanhangers, meer in het voordeel dan tegen drugshandelaren werkt.
Beide partijen hebben het bij het verkeerde eind om dit debat te benaderen met oppervlakkige argumenten die uiteindelijk alleen maar dienen om de discussie aan de oppervlakte te houden – terwijl het juist zou zijn om het onderwerp kalm en grondig te behandelen. Een controversiële maatregel als deze geldt zowel voor het genomen besluit – en dat moet tot nader order worden gerespecteerd – als voor de gevolgen ervan voor de samenleving. En de gevolgen waren in dit geval de ergst mogelijke.
Naar de mening van de publieke opinie lijkt de rechterlijke macht zich zelfs in te zetten voor het verlichten van de last van de wet voor kleine mensenhandelaars. Zozeer zelfs dat, zodra het vonnis was uitgesproken, de Nationale Raad van Justitie (CNJ) een taskforce bijeenriep die, na de publicatie van de uitspraak, de situatie zal beoordelen van de 6.343 zaken met betrekking tot het bezit van marihuana die in het hele land vastliepen in afwachting van de uitspraak van het Hooggerechtshof.
Daarnaast zal er een overzicht worden gemaakt van alle reeds beoordeelde zaken waarin de straf kan worden gewijzigd, afhankelijk van de beslissing van afgelopen dinsdag. “De basisregel in het strafrecht is dat de wet geen terugwerkende kracht heeft als deze de situatie van degenen die worden beschuldigd of gevangengezet verergert. Om te profiteren, is het mogelijk”, zei de voorzitter van de STF, die ook voorzitter is van de CNJ, minister Luís Roberto Barroso.
Een ander punt dat Barroso na het besluit in herinnering bracht, is dat de maatregel een positief effect zal hebben op het gevangeniswezen, waardoor de kosten en ook de overbevolking in de gevangenissen zullen dalen. Volgens een onderzoek van het Instituut voor Toegepast Economisch Onderzoek (IPEA) zitten van de 852.000 mensen die naar het Braziliaanse gevangenissysteem zijn gebracht, volgens gegevens van het Nationaal Secretariaat van het Strafrechtelijk Beleid, ongeveer 19.000 straffen uit omdat ze zijn gearresteerd met maximaal 100 gram marihuana.
Deze groep kost het gevangeniswezen in het hele land ongeveer R$ 592 miljoen per jaar. Het omvat de bijna 9.000 gevangenen die zijn veroordeeld nadat ze waren betrapt met maximaal 25 gram marihuana. Deze tweede groep kost het gevangeniswezen ongeveer R$ 263 miljoen per jaar. De vraag is: is dit geld goed besteed door mensen die de wet hebben overtreden in de gevangenis te houden? Of moet het gericht zijn op het versterken van de veiligheid en het volksgezondheidssysteem om de samenleving te beschermen tegen criminelen die op straat zullen worden gezet en die hoogstwaarschijnlijk zullen terugkeren om hetzelfde leven te leiden dat hen naar de gevangenis heeft gebracht?
We moeten altijd in gedachten houden dat mensen die gevangen zitten voor het dragen van kleine hoeveelheden drugs niet in de gevangenis zitten alleen omdat een autoritaire politieagent, naar eigen oordeel, besloot hen achter de tralies te zetten. Om in een penitentiaire inrichting te zitten, werden ze gearresteerd op heterdaad of, na een onderzoek, dat materieel en personeel betaald door de belastingbetaler.
Zij hadden op het moment van hun arrestatie recht op een hoorzitting waarin zij zich voor een rechter konden verantwoorden. Degenen die niet het geld hadden om een advocaat in te huren, hadden recht op een door de staat aangestelde openbare verdediger. Ze werden vervolgens aan de kaak gesteld door het Openbaar Ministerie, dat de argumenten van de politieautoriteit aanvaardde en de zaak doorstuurde naar de rechtbanken. De vordering werd aanvaard door een magistraat die, na het volgen van de in de wet voorziene procedures, de verdachten schuldig heeft bevonden en tot gevangenisstraf heeft veroordeeld.
Gedurende het hele proces hadden ze een breed recht op verdediging – terwijl de politieagenten die hen arresteerden een, twee, tien keer moesten bewijzen dat ze de wettelijke procedure hadden gevolgd en gelijk hadden om tegen die persoon op te treden.
Een van de kenmerken van de Braziliaanse wet, die drugshandel als een gruwelijke misdaad behandelt, is dat een persoon om deze reden alleen wordt gearresteerd als er fysiek bewijs is dat de drug bestaat. Foto’s, getuigenissen en zelfs kwitanties van de operatie zijn in deze gevallen niet voldoende bewijs voor de vervolging als de drug op het moment van arrestatie niet in het bezit is van de dealer. Daarna moet het in bewaring worden gehouden tot de definitieve uitspraak van de zaak.
Met andere woorden, hoewel de ogenschijnlijke tekenen van de aanwezigheid van drugshandel overal zijn, is het erg moeilijk om in Brazilië voor deze misdaad te worden veroordeeld. Daarom, om te zeggen dat deze 19.000 mensen die straffen uitzitten voor het dragen van “kleine hoeveelheden” drugs van hun vrijheid worden beroofd vanwege een soort willekeur van een onrechtvaardig systeem, is het vertrappen van alle geloofwaardigheid van de politie en het rechtssysteem in Brazilië.
VERHITTE DISCUSSIES — De maatregel van de STF maakt het leven van de gebruiker gemakkelijker, maar bevordert niet een bevrijding die zo algemeen is als het lijkt. Het bepaalt dat de politieautoriteit, ongeacht de hoeveelheid van de drug die in het bezit is van de onderzochte persoon, andere aspecten in acht moet nemen alvorens hem of haar alleen als gebruiker te beschouwen. Voordat de beschuldigde wordt vrijgelaten, moet de manier waarop het kruid wordt bewaard, de verscheidenheid van de in beslag genomen stof, het record van commerciële activiteiten met betrekking tot de drug, contacten van gebruikers of handelaren op de mobiele telefoon en ook de omstandigheden van de inbeslagname worden geanalyseerd.
Met andere woorden, er is nog veel te bespreken over deze kwestie voordat je je voorstelt dat niemand problemen zal hebben als ze worden betrapt op het bezit van een kleine hoeveelheid van het medicijn. Alles zal min of meer blijven zoals het nu is en dit wekt nieuwsgierigheid naar de motivatie van de STF om dit proces uit te voeren op dit bijzonder delicate moment in de relatie tussen de machten.
De omstandigheden rond de conclusie van het proces wekken de indruk dat het Hooggerechtshof, in plaats van de zaak te sluiten, van plan was zijn macht te doen gelden op een moment dat het Congres niet bereid lijkt meer ruimte af te staan aan de rechterlijke macht. Toen het wetsvoorstel vorig jaar opnieuw van start ging en de trend begon te ontstaan dat ministers de neiging hadden om decriminalisering goed te keuren, haastte het Congres zich en versnelde het de verwerking van grondwetswijzigingsvoorstel 45 van 2023.
De zaak, bekend als de Drug PEC, is opgesteld door de voorzitter van de Senaat Rodrigo Pacheco (PSD-MG) en stelt strengere criteria vast om drugshandel te classificeren en, kortom, beschouwt het als een misdaad wat de STF begreep dat het niet is. Het wetsvoorstel zal naar verwachting in de komende dagen in stemming worden gebracht en alles wijst erop dat het zal worden goedgekeurd. Dit betekent dat de beslissing van het Hooggerechtshof de discussie niet beëindigt en dat de goedkeuring van PEC 45 door het Parlement, als het gebeurt, alleen maar zal dienen om olie op het vuur te gooien en een debat te verlengen dat, met alle respect, te belangrijk is om buiten de technische en wetenschappelijke grenzen te blijven worden uitgevochten. En het kan niet worden uitgevoerd, zoals is gebeurd, door de grillen van politieke passies of het geschil tussen machten.
“De Hoge Raad hoeft zich niet overal mee te bemoeien. Ze moet de meest serieuze dingen nemen, vooral de grondwet, en meester worden van de situatie. Maar je kunt niets aannemen en blijven discussiëren, want dan begint het een rivaliteit te creëren die niet goed is, de rivaliteit tussen wie de leiding heeft: het Congres of het Hooggerechtshof?” zei president Luiz Inácio Lula da Silva, in een interview met Portal UOL, toen hij commentaar gaf op de beslissing van de rechters over de decriminalisering van marihuana.
De president heeft gelijk, maar we moeten ook de andere kant van de medaille in ogenschouw nemen. Net zoals veel mensen het vreemd vinden dat de STF begon te bewegen net op het moment dat het Congres een PEC over dit onderwerp evalueert, is het een feit dat parlementariërs zich pas zorgen maakten over de zaak nadat het proces in het Hof begon te bewegen. Het zou beter zijn geweest als een serieuze en diepgaande onderhandeling tussen de drie mogendheden de kwestie had aangepakt en veel positievere resultaten had opgeleverd dan de overhaaste beslissingen die over zo’n gevoelige kwestie zijn genomen.
De samenleving was natuurlijk niet blij met het besluit van de ministers – vooral in een tijd waarin drugshandel de meest voor de hand liggende kant is van de golf van geweld die de openbare veiligheid tot de nummer 1 zorg voor burgers heeft gemaakt. De kwestie is te ernstig om beperkt te blijven tot het definiëren van slechts een bepaalde hoeveelheid gram marihuana, gedefinieerd zonder enig ander criterium dan de wil van de ministers. De limiet van 40 gram die tijdens de sessie van afgelopen dinsdag is vastgesteld, is vastgesteld zonder enige wetenschappelijke criteria. Het weerspiegelt slechts het gemiddelde van de voorstellen die door de ministers zijn ingediend sinds de kwestie in het verre jaar 2011 door het Parlement werd behandeld.
Een wet over dit onderwerp moet verschillende aspecten omvatten. Het is noodzakelijk om te bedenken dat, hoewel het als een mildere drug wordt beschouwd, marihuana inwerkt op het centrale zenuwstelsel en effecten veroorzaakt die onder andere langdurige cognitieve stoornissen, angst, psychotische episodes en concentratieverlies omvatten. Wiet is de toegangspoort tot de wereld van drugs. Nadat ze het hebben geprobeerd en gewend zijn geraakt aan de effecten, is het gebruikelijk dat gebruikers radicaler experimenteren met cocaïne en andere hardere middelen.
Dat wil zeggen, het maakt niet uit of marihuana de belangrijkste ster is of slechts een ondersteunende speler in de wereld van drugs. Waar het om gaat, is dat ze deel uitmaakt van een steeds solider, machtiger en schadelijker crimineel apparaat – dat niet alleen van de criminele kant moet worden geanalyseerd, maar ook van de sociale effecten ervan. Marihuana maakt deel uit van een systeem dat moet worden gezien in het licht van de wet, sociale kwesties, volksgezondheid en natuurlijk veiligheid. En nooit van de ideologie van degenen die het gebruik ervan verdedigen of aanvallen.
Wil je op de hoogte blijven van het belangrijkste nieuws van de dag? Klik hier en word lid van ons WhatsApp-kanaal
